Suy giảm nhận thức nhẹ có thể tiến triển Alzheimer

Nguy cơ chuyển từ suy giảm nhận thức nhẹ sang Alzheimer (sa sút trí tuệ) tăng 20% sau hai năm và có thể lên tới 50% sau 5 năm, theo ThS.BS.CKII Phạm Ngọc Danh Khoa, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, báo cáo tại hội nghị khoa học thường niên 2025 của hệ thống bệnh viện diễn ra gần đây.

Suy giảm nhận thức nhẹ (MCI) là hội chứng đặc trưng bởi sự suy giảm trí nhớ hoặc các chức năng nhận thức khác so với lứa tuổi, song chưa ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày. “Đây là giai đoạn trung gian, được xem là ‘cửa ngõ’ dẫn đến Alzheimer, bác sĩ Danh Khoa nói, thêm rằng lúc này kết quả hình ảnh học của bệnh nhân MCI thường cho thấy các dấu hiệu thoái hóa não điển hình của Alzheimer (nhưng ở mức nhẹ hơn) như teo hồi hải mã, lắng đọng mảng amyloid-beta và tăng phospho-tau bất thường.

MCI thể nhớ (thể giảm trí nhớ) được coi là dạng nguy cơ cao và là chỉ dấu sớm nhất của tiến trình Alzheimer. Do đó, theo bác sĩ Danh Khoa, việc xác định thể bệnh MCI có nguy cơ tiến triển nhanh sang Alzheimer là bước quan trọng để can thiệp kịp thời, nhằm phòng ngừa hoặc làm chậm khởi phát bệnh Alzheimer.

Người bệnh MCI thường bắt đầu với dấu hiệu quên những việc mới xảy ra, khó tìm từ để nói, chậm hơn trong lập kế hoạch hay xử lý vấn đề, giảm tập trung hoặc khả năng quản lý, điều hành công việc hàng ngày. Một số người giảm hứng thú với hoạt động vốn yêu thích, ít giao tiếp xã hội, dễ cáu gắt hoặc buồn bã. Những thay đổi này thường bị cho là lão hóa bình thường nên ít được kiểm tra, dẫn đến bỏ lỡ cơ hội can thiệp sớm. Người bệnh vẫn duy trì được sự độc lập trong sinh hoạt hằng ngày nhưng khó tự nhận biết các dấu hiệu này.

Bác sĩ Danh Khoa khuyến cáo người cao tuổi, nhất là người có yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, béo phì hoặc có người thân từng mắc Alzheimer nên tầm soát và theo dõi suy giảm nhận thức định kỳ. Phát hiện sớm giúp bác sĩ tư vấn can thiệp, điều chỉnh lối sống, loại bỏ thuốc có hại cho nhận thức, điều trị trầm cảm nếu có và hướng dẫn tham gia các chương trình tập luyện trí não.

Để chẩn đoán suy giảm nhận thức, bác sĩ khám lâm sàng, kết hợp các bài kiểm tra đánh giá nhận thức như MMSE, MoCA, cùng chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm sinh học. MRI não hỗ trợ phát hiện teo hồi hải mã (vùng kiểm soát trí nhớ) hoặc loại trừ nguyên nhân khác như u não, di chứng đột quỵ. Hiện, xét nghiệm máu thế hệ mới có thể đo nồng độ amyloid, tau – hai protein đặc trưng của Alzheimer. Nếu kết quả dương tính, bác sĩ chỉ định PET hoặc xét nghiệm dịch não tủy để xác nhận chẩn đoán.

Hiện, chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị suy giảm nhận thức nhẹ. Một số biện pháp không dùng thuốc gồm tập luyện thể lực, huấn luyện nhận thức, chế độ ăn Địa Trung Hải, kiểm soát tốt huyết áp, đường huyết, hỗ trợ giảm nguy cơ tiến triển bệnh sang sa sút trí tuệ. Ngoài ra, các chiết xuất bạch quả chuẩn hóa cũng cải thiện trí nhớ, khả năng chú ý và giảm rối loạn cảm xúc.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có hơn 55 triệu người trên toàn cầu sống chung với bệnh, phần lớn là Alzheimer. Dự báo đến năm 2050, số người mắc có thể tăng gấp ba lần nếu không có biện pháp phòng ngừa và can thiệp hiệu quả.

Phòng ngừa sa sút trí tuệ từ những thói quen hằng ngày như duy trì vận động ít nhất 150 phút mỗi tuần, ăn nhiều rau xanh, cá, trái cây, hạn chế đồ ngọt và thực phẩm chế biến sẵn, ngủ đủ giấc, giữ cân nặng hợp lý. Đồng thời, duy trì tham gia các hoạt động xã hội, đọc sách, chơi trò chơi trí tuệ hoặc học kỹ năng mới giúp não linh hoạt hơn.

Hội nghị Khoa học Thường niên 2025 diễn ra ngày 27-28/9 với hơn 1.200 chuyên gia y tế, hơn 280 báo cáo viên từ các bệnh viện, viện nghiên cứu, trường đại học trong và ngoài nước. Với 20 phiên chuyên đề và gần 300 báo cáo khoa học chuyên sâu, hội nghị là nơi cập nhật, chia sẻ những tiến bộ mới trong chẩn đoán, điều trị và nghiên cứu y khoa.

Phượng Thy