Alzheimer thường bị lầm tưởng là biểu hiện tất yếu của tuổi già, trong khi thực tế đây là bệnh lý cần được nhận diện và can thiệp sớm ngay từ giai đoạn tiền sa sút trí tuệ để chậm tiến triển.
“Không thể ghép tuổi già hay quên với Alzheimer, đó là hai câu chuyện hoàn toàn khác nhau. Alzheimer là bệnh và đã là bệnh thì cần được điều trị” ThS.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Chủ nhiệm Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175, nói tại chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe về Alzheimer và sa sút trí tuệ ngày 4/9.
Theo bác sĩ Nghĩa, phát hiện và can thiệp sớm là yếu tố then chốt giúp làm chậm tiến triển Alzheimer – căn bệnh thoái hóa thần kinh chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn. Bệnh cần được nhận diện ngay từ giai đoạn tiền sa sút trí tuệ hoặc sa sút trí tuệ nhẹ, khi bác sĩ có thể hướng dẫn điều trị và tập luyện nhận thức phù hợp.
Sa sút trí tuệ – trong đó bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất – đang trở thành gánh nặng y tế toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 55 triệu người trên thế giới đang sống chung với căn bệnh này và con số dự báo sẽ vượt 150 triệu vào năm 2050.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế ước tính có khoảng nửa triệu người mắc sa sút trí tuệ, song phần lớn chưa được chẩn đoán và điều trị sớm, khiến chất lượng sống giảm sút và gánh nặng chăm sóc gia tăng. Trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, tỷ lệ sinh giảm, số người cao tuổi ngày càng nhiều, nguy cơ mắc sa sút trí tuệ và Alzheimer dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới.
Người bệnh Alzheimer điều trị tại Bệnh viện Quân y 175. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Theo ThS.BS Trần Thị Hoài Thu, Khoa Nội Thần kinh, có 10 dấu hiệu cảnh báo sớm của tình trạng sa sút trí tuệ mà người bệnh và gia đình cần lưu ý. Những biểu hiện này bao gồm giảm trí nhớ, gặp khó khăn trong các công việc quen thuộc, gặp khó khăn với ngôn ngữ, mất định hướng về không gian, giảm khả năng nhận định phán đoán vấn đề. Người bệnh thường gặp khó khăn trong theo dõi sự việc, hay quên chỗ cất đồ, thay đổi trạng thái và hành vi, gặp khó trong việc hiểu những thông tin liên quan đến thị giác và không gian cũng như trong công việc hoặc các hoạt động xã hội.
Một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến Alzheimer là lớn tuổi, bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, đột quỵ, rối loạn lipid máu, trầm cảm, rượu bia, thuốc lá, béo phì, chấn thương đầu, lối sống thụ động, những căng thẳng từ công việc, học hành… Bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi, nhưng gần đây nhiều người đến khám ở tuổi trẻ hơn. Điều này có thể do một số người quan tâm hơn đến bệnh, cũng như sự phát triển của hình ảnh học, có thể phát hiện dấu hiệu của bệnh từ những giai đoạn rất sớm.
Theo bác sĩ Lý Minh Đăng, điều trị Alzheimer không chỉ dừng lại ở thuốc, mà phải phối hợp đa mô thức, bao gồm tập luyện nhận thức, thể dục thể thao, chế độ dinh dưỡng hợp lý, kiểm soát bệnh nền, cùng với sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng. Nếu không được can thiệp sớm, bệnh sẽ diễn tiến nhanh đến giai đoạn cuối của Alzheimer, khiến người bệnh mất khả năng tự chăm sóc và phụ thuộc hoàn toàn vào người khác.
Người bệnh sẽ được khai thác bệnh sử, thăm khám, đánh giá nhận thức, thực hiện các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh để xác định và quản lý bệnh. Bác sĩ có thể chỉ định tập luyện nhận thức hoặc kích thích não không xâm lấn, như kích thích từ xuyên sọ hoặc dòng điện một chiều xuyên sọ. Bệnh viện cũng đã triển khai rèn luyện trí nhớ qua ứng dụng BrainTrain, giúp ngăn ngừa và làm chậm tiến triển sa sút trí tuệ.
Người dân được đánh giá trí nhớ và sàng lọc bệnh miễn phí, tư vấn sức khỏe, tham gia các hoạt động tiệm cà phê ký ức, tô màu tăng cường nhận thức… tại chương trình ngày 4/9. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Người bệnh được khuyến cáo ăn theo chế độ MIND giúp bảo vệ tế bào não và làm chậm sa sút trí tuệ. Thực đơn nên ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt gia cầm, quả mọng và các loại hạt, đồng thời hạn chế thịt đỏ, bánh kẹo, bơ và thức ăn nhanh. Duy trì chế độ ăn lành mạnh, kết hợp vận động đều đặn và tập luyện trí não là những yếu tố quan trọng giúp người bệnh Alzheimer sống tốt hơn và lâu hơn.
Lê Phương
