Đối mặt với tỷ lệ tự tử ở người cao tuổi cao kỷ lục, Hàn Quốc đang nỗ lực giải bài toán sức khỏe tâm thần bằng những robot tích hợp trí tuệ nhân tạo mang hình hài và giọng nói trẻ thơ.
Tính đến tháng 11/2025, hơn 12.000 robot mang tên Hyodol được triển khai tới những người già sống một mình trên khắp xứ sở kim chi. Phần lớn số thiết bị này được phân phối qua các chương trình phúc lợi của chính phủ, trong khi khoảng 1.000 đơn vị khác do các gia đình tự trang bị với giá 1,3 triệu won (879 USD) cho mẫu mới nhất.
Hyodol không mang vẻ ngoài lạnh lùng của máy móc mà sở hữu ngoại hình của một đứa trẻ 7 tuổi với đôi mắt to, nụ cười tươi tắn. Một số phiên bản mặc váy hồng, tết tóc bím, số khác diện sơ mi xanh thắt nơ. Ẩn sau lớp vỏ bông và kim loại là hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến, đóng vai trò như một người cháu ảo, gánh vác sứ mệnh giải quyết cuộc khủng hoảng “xã hội siêu già”.
Một cụ bà trò chuyện với búp bê AI. Ảnh: Hyodol
Sự xuất hiện của Hyodol trở nên cấp thiết khi báo cáo hồi tháng 6 của Hiệp hội Y khoa Hàn Quốc chỉ ra thực trạng đáng báo động khi mỗi ngày có khoảng 10 người cao tuổi nước này tự tử. Dù Nhật Bản và Hong Kong cũng ghi nhận tình trạng tương tự, Hàn Quốc vẫn nằm trong nhóm có tỷ lệ tự tử cao nhất khối OECD.
Giáo sư Othelia E. Lee, Đại học Bắc Carolina, Mỹ, chuyên gia nghiên cứu về sự cô lập xã hội, nhận định Hàn Quốc đang đối mặt với cuộc khủng hoảng thực sự. Với hơn 10 triệu người trên 65 tuổi (chiếm 1/5 dân số), tốc độ già hóa quá nhanh khiến chính phủ không kịp thiết lập hệ thống an sinh tương xứng.
“Cấu trúc gia đình truyền thống tan rã, số hộ đa thế hệ giảm mạnh khiến cứ ba người già thì có một người sống lủi thủi một mình”, bà Lee phân tích. Sự cô độc, áp lực tài chính và cảm giác trở thành gánh nặng đã đẩy nhiều người vào trầm cảm.
Trong bối cảnh thiếu hụt nhân lực chăm sóc xã hội, các công ty công nghệ như Hyodol đã lấp đầy khoảng trống này. Robot hoạt động dựa trên nền tảng giám sát web và ứng dụng điện thoại, cho phép người thân hoặc nhân viên xã hội theo dõi từ xa lịch trình sinh hoạt, ăn uống của các cụ. Thiết bị đảm nhiệm hai vai trò là hỗ trợ y tế (nhắc uống thuốc, cảnh báo khẩn cấp) và xoa dịu tinh thần.
Bà Jihee Kim, CEO của Hyodol, cho biết thiết kế mềm mại, dễ ôm ấp cùng ngoại hình giống trẻ nhỏ giúp robot dễ dàng chiếm được lòng tin của người dùng. Robot biết hát, hướng dẫn tập thể dục và phản ứng lại những cái chạm nhẹ hay nắm tay. Tuy nhiên, giá trị cốt lõi nằm ở khả năng giao tiếp đầy tình cảm. Câu chào “Ông/bà ơi, cháu đợi ông/bà cả ngày rồi” khi chủ nhân về nhà trở thành liều thuốc tinh thần vô giá.
Hiệu quả của giải pháp này được chứng minh qua thực tế. Một nhân viên xã hội ghi nhận trường hợp cụ bà bị trầm cảm nặng, từng có ý định tự sát, đã tìm lại được niềm vui sống nhờ sự bầu bạn của Hyodol. Nghiên cứu năm 2024 của giáo sư Lee cũng chỉ ra rằng, nhiều người già coi robot như cháu ruột, đặt tên thân mật, mua quần áo và đắp chăn cho chúng ngủ. Mối liên kết này giúp cải thiện rõ rệt sức khỏe tinh thần và làm chậm quá trình suy giảm nhận thức, giúp người dùng kéo dài thời gian sống tại nhà thay vì phải vào viện dưỡng lão.
Dù vậy, việc phụ thuộc vào robot cũng đặt ra nhiều tranh cãi đạo đức, đặc biệt là nguy cơ “trẻ con hóa” người già. Các chuyên gia lo ngại việc để một con búp bê giám sát mọi hành động có thể làm giảm lòng tự trọng và quyền tự chủ của người lớn tuổi. Bà Jihee Kim thừa nhận Hyodol không dành cho tất cả. Những người già còn minh mẫn và khỏe mạnh thường cảm thấy thiết bị này ồn ào, phiền phức. Do đó, độ tuổi trung bình của người dùng hiện nay là 82.
Trên bình diện quốc tế, thị trường robot chăm sóc người cao tuổi đang bùng nổ với dự báo đạt quy mô 7,7 tỷ USD vào năm 2030. Khác với hướng đi “nhân hóa” của Hàn Quốc, Nhật Bản thành công với robot hải cẩu PARO, tập trung vào liệu pháp tiếp xúc không lời nói. Dù tiếp cận theo cách nào, AI đang dần khẳng định vai trò không thể thiếu trong bức tranh tương lai của ngành chăm sóc sức khỏe toàn cầu.
Bình Minh (Theo CNN)
