Lãnh đạo Cục Quản lý Khám chữa bệnh nhận định các cơ sở điều trị ung thư ngày càng quá tải do sàng lọc hạn chế, khiến đa số người bệnh phát hiện ở giai đoạn muộn, rất khó cứu chữa.
Theo ông Hà Anh Đức, Cục trưởng Quản lý khám chữa bệnh, mỗi năm Việt Nam ghi nhận hơn 182.000 ca ung thư mới. Dù mạng lưới điều trị phát triển nhanh với khoảng 10 bệnh viện chuyên khoa và hàng chục trung tâm, khoa ung bướu vệ tinh, hệ thống này vẫn chịu áp lực lớn. Tình trạng quá tải diễn ra thường xuyên tại các cơ sở đầu ngành như Bệnh viện K (Hà Nội) hay Bệnh viện Ung bướu TP HCM, buộc các đơn vị này phải liên tục mở rộng cơ sở hạ tầng.
Xạ trị cho bệnh nhân ung thư tại Bệnh viện Ung Bướu TP HCM cơ sở 2. Ảnh: Quỳnh Trần
Ông Đức chỉ rõ nguyên nhân nằm ở khâu tầm soát, phát hiện bệnh sớm còn nhiều “lỗ hổng”. Tại các quốc gia phát triển như Nhật Bản, nhờ làm tốt sàng lọc định kỳ, người dân thường phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu, giúp các kỹ thuật hiện đại như xạ trị proton phát huy tối đa hiệu quả. Ngược lại, tại Việt Nam, nếu người bệnh nhập viện khi khối u đã di căn, mọi công nghệ tiên tiến đều khó mang lại kết quả khả quan.
Dẫn chứng cụ thể, TS.BS Diệp Bảo Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP HCM, cho biết một nghiên cứu trên 5 bệnh viện lớn ghi nhận 50-80% bệnh nhân nhập viện khi đã ở giai đoạn 3-4. Đây là điều rất đáng lo ngại vì nguy cơ tử vong cao và chi phí điều trị tăng mạnh. Nguyên nhân chủ yếu là người dân chỉ đi khám khi có triệu chứng, không khám định kỳ hay tầm soát sớm.
Để giải quyết bài toán phát hiện sớm, Bệnh viện Ung bướu TP HCM dự kiến chuyển đổi cơ sở 1 thành trung tâm chuyên khám sức khỏe và tầm soát. Ngay trong tháng 12, bệnh viện sẽ khai trương hai phòng khám chuyên biệt dành cho người khỏe mạnh có nhu cầu kiểm tra. Đơn vị này cũng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào lập kế hoạch xạ trị và cá thể hóa phác đồ điều trị, đồng thời đầu tư các kỹ thuật xạ trị điều biến liều, định vị thân nhằm bảo vệ mô lành tối đa.
Về định hướng vĩ mô, Bộ Y tế đang quy hoạch lại mạng lưới ung bướu theo hướng chuyển trọng tâm từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”, ưu tiên nguồn lực cho sàng lọc sớm. Bộ cũng đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng bệnh án điện tử và cơ sở dữ liệu ung thư quốc gia để liên thông kết quả xét nghiệm, giải phẫu bệnh giữa các tuyến, giúp giảm sai lệch chẩn đoán. Bên cạnh đó, đề án Trung tâm Xạ trị Proton đang được triển khai nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị chất lượng cao trong nước.
Chính phủ đang đề xuất từ năm 2026 toàn dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí mỗi năm một lần, tiến tới miễn viện phí cơ bản và tăng mức hưởng bảo hiểm y tế. Bác sĩ Tuấn cho rằng đây là chủ trương đúng đắn và rất quan trọng để phát hiện sớm ung thư cũng như nhiều bệnh khác. Tuy nhiên, cần chuẩn bị nguồn lực và cơ sở vật chất đồng bộ, xây dựng phác đồ khám chung và triển khai rộng tại tuyến tỉnh để giảm tải cho các bệnh viện đầu ngành.
Lê Phương
