trao quyền tự quyết số con, tiến tới miễn viện phí

Chấm dứt quy định “cứng” về số con

Sự kiện lập pháp nổi bật cuối năm là việc Quốc hội thông qua Luật Dân số hôm 10/12. Có hiệu lực từ 1/7/2026, Luật Dân số đánh dấu bước ngoặt tư duy sau nhiều thập kỷ – chuyển từ kiểm soát sang trao quyền tự chủ.

Thay vì khuyến khích mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1-2 con như trước, luật mới cho phép các đôi tự quyết về thời điểm, số lượng và khoảng cách sinh. Thay đổi này được đưa ra trong bối cảnh mức sinh của Việt Nam chạm đáy lịch sử (1,91 con/phụ nữ) và già hóa dân số diễn ra nhanh chóng.

Không chỉ “cởi trói” về quy định, Luật còn đưa ra các đòn bẩy kinh tế thiết thực. Phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, người tại vùng mức sinh thấp hoặc vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ được hỗ trợ tài chính. Đặc biệt, các gia đình sinh đủ hai con được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội – chính sách được kỳ vọng giúp các cặp vợ chồng trẻ sớm an cư để yên tâm nuôi dạy con cái.

Xóa “địa giới hành chính” trong khám chữa bệnh

Ở khía cạnh khám chữa bệnh, năm 2025 chứng kiến những thay đổi lớn về thủ tục nhờ Luật Bảo hiểm y tế (BHYT) sửa đổi, có hiệu lực từ 1/7/2025. Khái niệm “trái tuyến” về cơ bản đã được xóa bỏ tại các cấp khám bệnh phổ thông.

Người dân tham gia BHYT hiện được hưởng 100% mức quyền lợi khi khám tại cơ sở đăng ký ban đầu hoặc bất kỳ cơ sở nào thuộc cấp cơ bản trên toàn quốc, không phân biệt tỉnh hay huyện. Quy định này giúp người bệnh tiếp cận dịch vụ y tế nhanh chóng, không bị rào cản hành chính địa phương ngăn trở.

Quyền lợi của người bệnh cũng được nới rộng đáng kể: trẻ dưới 18 tuổi được chi trả điều trị tật khúc xạ, lác; các hình thức khám bệnh từ xa, y học gia đình, khám tại nhà chính thức được bảo hiểm thanh toán. Đối với các bệnh hiếm, hiểm nghèo, người bệnh được phép chuyển thẳng lên tuyến chuyên sâu mà không cần qua nhiều nấc trung gian.

Người dân được khám sức khỏe định kỳ hằng năm và hướng tới miễn viện phí

Một trong những chiến lược an sinh “đột phá” nhất được công bố trong năm là lộ trình tiến tới miễn viện phí cơ bản vào năm 2030, theo tinh thần Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Quốc hội đã đồng ý lộ trình tăng mức đóng BHYT nhằm đảm bảo cân đối quỹ. Từ mức 4,5% lương cơ sở hiện nay, mức đóng dự kiến tăng lên 5,1% trong giai đoạn 2026-2027; lên 5,4% giai đoạn 2028-2030 và dự kiến chạm mốc 6% sau năm 2032.

Sự chia sẻ tài chính này đổi lại những quyền lợi y tế chưa từng có. Ngay từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất một lần mỗi năm. Hồ sơ sức khỏe được số hóa và quản lý trọn đời trên hệ thống điện tử. Mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ lệ chi tiền túi của người dân (hiện ở mức cao hơn 40%) xuống mức thấp, đảm bảo mọi người dân đều được bảo vệ tài chính trước rủi ro ốm đau.

“Khai tử” bệnh án giấy, liên thông kết quả xét nghiệm

Năm 2025 là cột mốc quan trọng khi các bệnh viện hạng một và hạng đặc biệt bắt buộc chuyển sang bệnh án điện tử, tiến tới loại bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy. Bước tiến này cho phép các cơ sở y tế công nhận kết quả xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh của nhau, giúp người bệnh không phải chi tiền làm lại các chỉ định cũ khi chuyển tuyến.

Sổ sức khỏe điện tử cũng chính thức phủ sóng trên ứng dụng VNeID thay vì thí điểm. Người dân đi khám tại tuyến trung ương và tỉnh dần xóa bỏ cảnh “tay xách nách mang” hồ sơ, bởi lịch sử khám chữa bệnh đã được cập nhật và tra cứu trực tuyến.

Đầu tư 88.600 tỷ đồng nâng cao “chất lượng giống nòi”

Song song với hoàn thiện thể chế, nguồn lực tài chính lớn cũng được phân bổ để nâng cao tầm vóc người Việt. Quốc hội đã phê duyệt 88.600 tỷ đồng cho Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2030.

Chương trình tập trung giải quyết các vấn đề cốt lõi của chất lượng dân số: giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi xuống dưới 15%; đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên (dưới 109 bé trai/100 bé gái). Mục tiêu đến năm 2030, 90% nam nữ thanh niên sẽ được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, chuyển trọng tâm hệ thống y tế từ chữa bệnh sang phòng bệnh chủ động.

Thuốc mới về nhanh hơn, luật hóa bán thuốc online

Năm 2025 cũng đánh dấu bước tiến lớn trong khả năng tiếp cận dược phẩm của người dân nhờ Luật Dược (sửa đổi) chính thức có hiệu lực từ 1/7. Điểm nghẽn về thủ tục cấp phép lưu hành thuốc vốn kéo dài nhiều năm trước đây đã được tháo gỡ. Luật mới cũng đã giải quyết cơn khát thuốc đặc trị nhờ cơ chế thừa nhận kết quả thẩm định từ nước ngoài, giúp thuốc thế hệ mới được cấp phép lưu hành tại Việt Nam sớm hơn, rút ngắn thời gian chờ đợi của người bệnh.

Thị trường dược phẩm cũng được “cởi trói” khi hoạt động bán thuốc online trên sàn thương mại điện tử chính thức được luật hóa với thuốc không kê đơn. Song song đó, cơ chế gia hạn giấy đăng ký tự động được áp dụng, giúp doanh nghiệp giảm thủ tục hành chính và đảm bảo nguồn cung thuốc liên tục, tránh đứt gãy.

TP HCM miễn BHYT cho học sinh và người cao tuổi, khám sức khỏe miễn phí

Ở cấp độ địa phương, TP HCM tiếp tục tiên phong trong các chính sách bao phủ y tế. Ngày 14/11, HĐND thành phố đã thông qua nghị quyết chi ngân sách để hỗ trợ 100% mức đóng BHYT cho hai nhóm gồm học sinh và người cao tuổi từ 65 đến dưới 75 tuổi. Còn theo quy định chung trên cả nước, người từ 75 tuổi trở lên không có lương hưu hoặc trợ cấp khác đã được hỗ trợ 100% mức đóng bảo hiểm y tế.

Cùng với việc triển khai khám sức khỏe miễn phí cho toàn bộ người cao tuổi (bất kể thường trú hay tạm trú) từ năm 2024, TP HCM đang tiến gần đến mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân và trở thành hình mẫu về chăm sóc sức khỏe cộng đồng cho cả nước.

Lê Phương – Lê Nga