Nhiều người khỏe mạnh chi tiền chụp cắt lớp vi tính (CT) toàn thân để tầm soát sớm ung thư và đột quỵ, song chuyên gia khuyến cáo không nên lạm dụng kỹ thuật này nếu không có chỉ định của bác sĩ.
“CT có thể dùng để tầm soát ung thư và đột quỵ, nhưng không phải ai cũng cần làm. Cần có chỉ định rõ ràng của bác sĩ, dựa trên yếu tố nguy cơ, độ tuổi hoặc tiền sử bệnh lý”, GS.TS Phạm Minh Thông, Chủ tịch Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam, cho biết tại hội thảo Ứng dụng CT Photon trong chẩn đoán tim mạch và ung bướu, hôm 9/10 tại Hà Nội.
Theo ông Thông, việc tự ý đi chụp CT không chỉ gây tốn kém mà còn tiềm ẩn nguy cơ nhiễm xạ, đặc biệt khi thực hiện nhiều lần. Phơi nhiễm tia X không cần thiết có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp và các bệnh lý ác tính khác trong tương lai. Do đó, chỉ nên thực hiện kỹ thuật này khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, đồng thời hạn chế tối đa ở trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản vì đây là những đối tượng nhạy cảm với bức xạ.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), cơ quan chịu trách nhiệm về an toàn thiết bị y tế, đã nêu rõ không có bằng chứng khoa học ủng hộ việc dùng CT toàn thân để phát hiện bệnh ở người khỏe mạnh. FDA cũng cấm các nhà sản xuất quảng cáo cho mục đích này, nhưng lệnh cấm này không tác động trực tiếp đến các bác sĩ lâm sàng, tạo điều kiện cho sự bùng nổ của các “dịch vụ sức khỏe cao cấp” ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Thực tế, dịch vụ chụp CT toàn thân tầm soát bệnh đang thu hút sự quan tâm lớn trong bối cảnh ung thư và đột quỵ là “gánh nặng kép” của y tế Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm nước ta ghi nhận khoảng 182.000 ca ung thư mới và 200.000 người bị đột quỵ. Đáng báo động, cả hai bệnh lý này đều có xu hướng trẻ hóa, xuất hiện ở cả những người 20-30 tuổi.
Chỉ nên chụp CT khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Ảnh: Thế Anh
Giáo sư Thông nhìn nhận sự phát triển của công nghệ y học, đặc biệt là CT Photon (CT phổ), giúp phát hiện các tổn thương ác tính chỉ vài milimet, trong khi thế hệ máy cũ chỉ thấy được các khối u kích thước centimet. Công nghệ mới có thể nhận diện những tổn thương rất nhỏ ở gan, phổi hay mạch vành, giúp bác sĩ chẩn đoán sớm bệnh ngay cả khi chưa có triệu chứng.
“Ví dụ, người có nguy cơ cao về ung thư phổi có thể chụp CT phổi liều thấp. Tương tự, người có bệnh lý tim mạch, đái tháo đường hoặc nguy cơ đột quỵ có thể hưởng lợi từ việc chụp CT để phát hiện sớm các vấn đề”, ông Thông phân tích.
Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng ngay cả với công nghệ tiên tiến nhất, việc tầm soát vẫn chỉ nên áp dụng cho nhóm nguy cơ cao như người lớn tuổi, có tiền sử gia đình hoặc mang yếu tố di truyền. Việc áp dụng đại trà cho người khỏe mạnh là không cần thiết và tiềm ẩn rủi ro.
Lê Nga
