Chị Hạnh, 35 tuổi, sinh ba con, bác sĩ khuyên nên tránh thai để giữ sức khỏe, nhưng chồng chị luôn gạt đi việc dùng bao cao su hay triệt sản, với lý do “mất thoải mái”, “ảnh hưởng đến phong độ”.
“Chồng tôi khẳng định dùng bao cao su không thoải mái, triệt sản sẽ khiến yếu sinh lý. Anh ấy mặc định trách nhiệm tránh thai thuộc về tôi”, người phụ nữ tâm sự. Hành trình của chị bắt đầu với thuốc tránh thai hàng ngày, nhưng những cơn chóng mặt, buồn nôn và chu kỳ kinh nguyệt thất thường buộc chị phải dừng lại. Chị chuyển sang đặt vòng, nhưng rồi phải đối mặt với những cơn đau bụng âm ỉ và các đợt viêm nhiễm tái phát. Phương pháp tính ngày an toàn cũng không hiệu quả khi chồng có “nhu cầu” bất chợt. Cuối cùng, chị quyết định thắt ống dẫn trứng để đảm bảo không mang thai ngoài ý muốn và giữ hòa khí gia đình.
Theo số liệu từ Điều tra biến động dân số và kế hoạch hóa gia đình năm 2020, trong số gần 13 triệu phụ nữ 15-49 tuổi đã lập gia đình, có hơn 120.000 ca đình sản nữ, trong khi đình sản nam chỉ khoảng hơn 10.000 trường hợp. Tỷ lệ chênh lệch này phản ánh rõ nét sự bất bình đẳng trong trách nhiệm tránh thai giữa nam và nữ.
Một chiếc vòng tránh thai đi lạc trong ổ bụng một bệnh nhân ở Thái Nguyên. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Thúy, 29 tuổi, cũng đối mặt với tình cảnh tương tự. Sau sinh, bác sĩ cảnh báo việc mang thai sớm lần nữa sẽ nguy hiểm do tử cung mỏng và tiền sử băng huyết. Tuy nhiên, chồng cô kiên quyết không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào. Ban đầu, Thúy dùng thuốc tránh thai khẩn cấp sau mỗi lần “lỡ”, khiến nội tiết rối loạn, mặt nổi mụn và tóc rụng. Sau đó, cô chuyển sang cấy que tránh thai nhưng lại gặp các vấn đề như kinh nguyệt bất thường, khô âm đạo và giảm ham muốn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại ở Việt Nam đạt 67%, thuộc nhóm cao trong khu vực. Tuy nhiên, con số này ẩn chứa một thực tế là phần lớn gánh nặng vẫn đặt lên vai phụ nữ. Theo nghiên cứu công bố trên Tạp chí Y học Việt Nam, phụ nữ đang phải chịu gần như toàn bộ trách nhiệm và hậu quả của việc tránh thai trong khi nam giới thường né tránh trách nhiệm.
Bác sĩ Hà Ngọc Mạnh, Giám đốc Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Việt Bỉ, nhận định phụ nữ không chỉ mang nặng, đẻ đau, nuôi con, mà còn phải gánh cả rủi ro tránh thai. Nhiều nam giới không chịu sử dụng các biện pháp tránh thai, viện cớ bao cao su giảm cảm giác, còn thắt ống dẫn tinh ảnh hưởng đến phong độ và bản lĩnh.
Hiện, các biện pháp tránh thai dành cho nữ đa dạng từ tạm thời đến vĩnh viễn, nhưng hầu hết đều có tác dụng phụ. Đặt vòng có thể gây viêm nhiễm, tắc vòi trứng; thuốc tránh thai làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch; thuốc tránh thai khẩn cấp gây rối loạn nội tiết; que cấy tránh thai ảnh hưởng đến ham muốn tình dục. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra nguy cơ đột quỵ ở phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai cao gấp 1,9 lần so với người không sử dụng.
Một phụ nữ 45 tuổi đã phải cấp cứu tại Bệnh viện Nhân dân 115 vì thuyên tắc phổi đe dọa tính mạng, bác sĩ xác định nguyên nhân liên quan đến việc dùng thuốc tránh thai liên tục hơn 10 năm. Trường hợp khác, một phụ nữ 41 tuổi đột ngột mất ham muốn tình dục và thường xuyên lo âu, mất ngủ được chẩn đoán suy giảm hormone estrogen và testosterone do tiêm thuốc tránh thai kéo dài.
Trên các hội nhóm, nhiều phụ nữ thừa nhận lựa chọn triệt sản chỉ để chiều lòng chồng, bảo vệ hạnh phúc gia đình, hoặc vì lo sợ chồng ngoại tình. Điều này phản ánh áp lực xã hội và bất bình đẳng giới trong quyết định tránh thai. Theo thống kê của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) năm 2022, tỷ lệ phá thai ở Việt Nam vẫn ở mức cao, với khoảng 17% phụ nữ từng trải qua ít nhất một lần phá thai, trong đó 73% phụ nữ phá thai một lần, gần 22% hai lần và hơn 5% ba lần trở lên.
Thuốc tránh thai tiềm ẩn nhiều mối nguy hại cho sức khỏe phụ nữ. Ảnh: Livesnew
Bác sĩ Phan Chí Thành, Khoa khám bệnh, Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết, mặc dù triệt sản nữ có thể ngừa thai gần như tuyệt đối, song đây là một can thiệp nội soi tương đương đại phẫu, tốn thời gian và ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, bác sĩ thường khuyến khích kết hợp thắt ống dẫn trứng trong cuộc mổ đẻ để giảm thiểu tác động.
Trong khi đó, triệt sản nam là phẫu thuật đơn giản hơn nhiều, ít xâm lấn và hồi phục nhanh. Thủ thuật này chỉ thực hiện cắt và thắt ống dẫn tinh, không ảnh hưởng đến nội tiết tố nam hay chức năng sinh lý. Theo báo cáo của UNFPA năm 2022, có dấu hiệu tích cực khi số lượng nam giới tự nguyện triệt sản tăng lên, từ 10.000 ca năm 2020 lên khoảng 14.000 ca năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với triệt sản nữ.
Theo chuyên gia, cần có thêm nhiều chương trình giáo dục và truyền thông về bình đẳng giới trong kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích nam giới chia sẻ trách nhiệm tránh thai với phụ nữ. Việc này không chỉ giúp giảm gánh nặng cho phụ nữ mà còn góp phần xây dựng mối quan hệ hôn nhân bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.
Gánh nặng tránh thai không chỉ nằm ở vấn đề y tế, mà còn là bình đẳng giới và quyền được tôn trọng của phụ nữ. “Khi nam giới chủ động tham gia vào trách nhiệm này, họ không chỉ bảo vệ sức khỏe người phụ nữ mình yêu thương mà còn thể hiện sự tôn trọng và chia sẻ trong mối quan hệ hôn nhân”, bác sĩ Mạnh nói.
Thúy Quỳnh
