Cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều biến đổi sau sinh, xáo trộn mạnh mẽ về nội tiết và miễn dịch, dẫn đến nổi mề đay, chứ không hẳn do dị ứng hay “ở cữ sai cách”.
Mới đây, hoa hậu H’Hen Niê chia sẻ hình ảnh nổi mề đay sau sinh, thu hút sự chú ý vì những thay đổi rõ rệt trên khuôn mặt. Theo BS.CK2 Đoàn Văn Lợi Em, Trưởng Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Da liễu TP HCM, mề đay là tình trạng da xuất hiện những mảng đỏ, phù nề (còn gọi là sẩn phù), do phản ứng giải phóng histamine. Những mảng này thường ngứa dữ dội, tồn tại dưới 24 giờ rồi tự biến mất nhưng có thể tái phát ở vùng da khác. Một số trường hợp còn kèm phù mạch, biểu hiện bằng sưng mí mắt, môi, bàn tay…
Bệnh chia thành hai loại: cấp tính (dưới 6 tuần) và mạn tính (trên 6 tuần). Ở phụ nữ sau sinh, mề đay thường khởi phát trong vài tuần đầu. Khoảng 10-20% dân số từng bị mề đay ít nhất một lần trong đời, nhưng phụ nữ sau sinh có nguy cơ cao hơn do biến động nội tiết, thiếu ngủ, căng thẳng, rối loạn miễn dịch.
Sau sinh, hormone thay đổi đột ngột – estrogen, progesterone giảm nhanh trong khi prolactin tăng cao để tiết sữa – khiến cơ thể tạm mất cân bằng. Cộng thêm mệt mỏi, stress, dùng thuốc (như kháng sinh, giảm đau, co hồi tử cung) hoặc các nhiễm trùng nhẹ như viêm vú, viêm vết mổ… dễ làm mề đay bùng phát. Một số tập quán “ở cữ” sai như xông hơ nóng, kiêng khem cực đoan hay uống thảo dược không rõ nguồn gốc cũng có thể khiến bệnh nặng thêm, song không phải nguyên nhân gốc.
Theo bác sĩ Lợi Em, mề đay sau sinh thường khởi phát đột ngột với các mảng đỏ, ngứa, hơi gồ trên da rồi lặn nhanh, không để lại sẹo. Khác với viêm da hay nhiễm trùng, mề đay không rỉ dịch hay nổi mụn mủ. Nếu tổn thương lan nhanh, thay đổi vị trí liên tục, đó là dấu hiệu đặc trưng của mề đay.
Phần lớn trường hợp lành tính, kéo dài vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, người có cơ địa dị ứng, stress kéo dài hoặc dùng thuốc dễ tái phát, chuyển sang mạn tính. Khi mề đay tái phát nhiều, lan rộng, hoặc kèm sưng mí, môi, khó thở, choáng, tụt huyết áp, cần đến bệnh viện ngay vì có thể là phản vệ, cần cấp cứu.
Những trường hợp mề đay tái phát hoặc kéo dài, người bệnh nên được khám chuyên khoa Da liễu hoặc Dị ứng – Miễn dịch lâm sàng để xác định nguyên nhân Phụ nữ không nên tự ý dùng thuốc khi đang cho con bú, vì nhiều thuốc có thể ảnh hưởng đến sữa hoặc gây buồn ngủ, kích thích ở trẻ. Bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc chống dị ứng an toàn cho mẹ và bé. Trong khi chờ khám, có thể giảm ngứa bằng cách tắm nước mát, mặc đồ rộng thoáng, tránh nóng và ma sát da, đồng thời ngủ đủ, giữ tinh thần thoải mái.
Một số sai lầm thường gặp khiến mề đay nặng hơn là kiêng tắm hoặc tắm nước quá nóng khiến da bí và kích ứng; chườm lá, đắp thuốc dân gian gây viêm da hoặc nhiễm trùng; tự ý dùng thuốc hay thảo dược không rõ nguồn gốc; xông hơi, hơ than, ở trong phòng kín nóng bức. Cách chăm sóc đúng là giữ da sạch, khô thoáng, dưỡng ẩm nhẹ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ.
Bác sĩ khuyến cáo hiện chưa có bằng chứng cho thấy việc cho con bú làm mề đay nặng hơn, vì vậy mẹ vẫn có thể tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ. Đây thường là phản ứng tạm thời của cơ thể trong giai đoạn phục hồi sau sinh, không phải bệnh lý nguy hiểm.
Lê Phương
