Việc với tay đổi bài hát hay chỉnh điều hòa khi đang kẹt xe từ lâu đã trở thành thói quen quen thuộc của nhiều tài xế.
Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây cho thấy những thao tác tưởng như vô hại này trên màn hình cảm ứng thực chất đang làm gia tăng đáng kể mức độ xao nhãng và rủi ro mất an toàn khi lái xe.
Trong hơn hai thập kỷ qua, xu hướng số hóa khoang lái đã khiến các nút bấm và núm xoay cơ học dần biến mất, nhường chỗ cho màn hình cảm ứng cỡ lớn. Trên nhiều mẫu ô tô đời mới, đặc biệt là xe điện, hầu hết chức năng điều khiển đều được tích hợp vào một hoặc vài màn hình trung tâm, vốn được quảng bá như biểu tượng của công nghệ và tính hiện đại. Tuy nhiên, sự tiện lợi về mặt thiết kế này đang đặt ra câu hỏi lớn về an toàn vận hành.
Một nghiên cứu do University of Washington phối hợp với Toyota Research Institute thực hiện đã đưa ra những bằng chứng khoa học cụ thể cho lo ngại trên. Nghiên cứu mang tên “Màn hình cảm ứng khi xe di chuyển: Đo lường tác động đến sự xao nhãng của tài xế” được công bố tại Hội nghị ACM lần thứ 38 về Phần mềm và Công nghệ Giao diện Người dùng.
Trong thử nghiệm, 16 người tham gia được đặt vào một hệ thống mô phỏng lái xe đô thị có độ chân thực cao. Các nhà nghiên cứu theo dõi chi tiết chuyển động mắt, tay, độ giãn đồng tử, phản ứng điện da cũng như khả năng kiểm soát vô lăng, nhằm đánh giá khả năng nhận thức cũng như trạng thái căng thẳng của người lái khi vừa điều khiển phương tiện vừa tương tác với màn hình cảm ứng.
Kết quả cho thấy khi phải thực hiện các thao tác quen thuộc như chỉnh âm thanh, điều hướng nội dung giải trí hay xử lý tin nhắn qua màn hình, khả năng lái xe của người tham gia suy giảm rõ rệt. Đồng thời, độ chính xác và tốc độ thao tác trên màn hình cũng giảm mạnh. Các tác vụ càng phức tạp, mức suy giảm càng nghiêm trọng.
Đáng chú ý, nghiên cứu không tập trung vào các hành vi nguy hiểm rõ ràng như nhắn tin hay lướt mạng xã hội, mà chỉ phân tích những thao tác thường nhật vốn được các hãng xe coi là “bình thường” khi tích hợp vào hệ thống giải trí. Những chức năng trước đây chỉ cần một nút bấm hoặc một núm xoay, nay lại đòi hỏi người lái phải đồng thời sử dụng mắt, tay và năng lực xử lý nhận thức, trong khi vẫn phải quan sát và phản ứng với tình huống giao thông.
Dữ liệu mô phỏng cho thấy độ chính xác và tốc độ thao tác cảm ứng giảm hơn 58% so với khi người dùng không lái xe. Song song đó, độ lệch làn đường tăng hơn 40% ngay khi tài xế bắt đầu tương tác với màn hình. Nói cách khác, việc cố gắng làm hai việc cùng lúc khiến cả khả năng lái xe lẫn thao tác điều khiển đều kém đi.
Trước thực tế này, nhiều ý kiến cho rằng giải pháp đơn giản nhất là quay trở lại với các nút bấm vật lý. Tuy nhiên, điều này không dễ xảy ra trên diện rộng. Màn hình cảm ứng vẫn là lựa chọn hấp dẫn với các nhà sản xuất nhờ chi phí thấp, dễ triển khai và tạo hiệu ứng công nghệ mạnh về mặt marketing.
Thay vì loại bỏ màn hình, nhóm nghiên cứu đề xuất các hãng xe thiết kế lại giao diện dựa trên hành vi thực tế của con người. Các chức năng thường xuyên sử dụng khi lái xe nên được rút gọn số lớp menu và luôn hiển thị ở vị trí dễ tiếp cận. Bên cạnh đó, các nút ảo quan trọng cần được thiết kế lớn hơn, nổi bật hơn và có khả năng dự đoán nhu cầu người dùng.
Một hướng giải quyết khác được nhóm nghiên cứu đề cập là phát triển các hệ thống có khả năng “đọc” trạng thái tinh thần của người lái. Thông qua việc phân tích mức độ căng thẳng và tải nhận thức, hệ thống có thể phát đi cảnh báo nhằm nhắc nhở tài xế tập trung trở lại vào việc điều khiển phương tiện.
Tổng hợp các kết quả cho thấy rủi ro không xuất phát từ bản thân màn hình cảm ứng, mà nằm ở triết lý thiết kế giao diện. Khi khoang lái được xây dựng theo cách vượt quá khả năng chú ý tự nhiên của con người, những tiện ích vốn nhằm nâng cao trải nghiệm rất dễ trở thành nguồn gây xao nhãng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn khi tham gia giao thông.
TH (Tuoitrethudo)
