Trong quán cà phê “Nhận thức về cái Chết” tại Thái Lan, khi được hỏi “bạn muốn nói điều gì với mẹ trước khi chết”, nam du khách Anh Tyla đã khựng người.
Du khách Anh Tyla Fergusson-Platt ngồi trên chiếc giường được mô phỏng y hệt giường bệnh trong bệnh viện, tay cầm khay nhựa đựng “bữa ăn cuối cùng”. Xung quanh anh, tiếng máy móc y tế vang lên đều đặn. Người hướng dẫn tên Keue nhẹ nhàng hỏi Tyla: “Nếu đây là khoảnh khắc cuối cùng của bạn trên đời, bạn muốn nói gì với mẹ?”.
Câu hỏi khiến anh khựng lại, và kể từ giây phút đó, hành trình hàn gắn sự xa cách bao năm qua giữa Tyla với mẹ bắt đầu.
Lối vào quán cà phê Death Awareness Café được trang trí với tông chủ đạo chính là xám. Ảnh: BBC
Tyla đến Bangkok với mong muốn trải nghiệm điều gì đó khác biệt, tránh xa các điểm du lịch quen thuộc. Khi đọc bài viết giới thiệu về Death Awareness Café (Quán cà phê Nhận thức về cái Chết) ở Thái Lan, anh lập tức bị thu hút.
Ấn tượng đầu tiên của nam du khách về quán là lối vào u ám cùng cảm giác bất an xen lẫn tò mò. Trong hành lang hẹp dẫn vào trong, những bảng hiệu nhấp nháy bằng hai thứ tiếng Thái – Anh treo lơ lửng trên đầu du khách cùng các câu hỏi như: “Bạn muốn làm gì mà vẫn chưa thực hiện được?”.
Bước vào bên trong, Tyla được nhân viên quán Keue chào đón. Quán được mở năm 2018, chủ là tiến sĩ Phật học Veeranut Rojanaprapa, người luôn cho rằng các vấn đề trong xã hội Thái Lan như tội phạm, tham nhũng đều bắt nguồn từ lòng tham và sự sân hận. Cách vượt qua sân si là chấp nhận cái chết như một phần tất yếu của cuộc sống, dựa trên giáo lý nhà Phật.
Để hiểu vì sao một nơi như Death Awareness Café tồn tại và hút khách tại Bangkok, cần nhìn vào vai trò của Phật giáo trong đời sống của người dân địa phương. 95% dân số Thái Lan theo đạo Phật.
Tại quán, du khách được dẫn đi qua 4 căn phòng tương đương với 4 giai đoạn chính trong cuộc đời con người: sinh – lão – bệnh – tử. Hành trình giúp du khách hiểu rõ hơn về sự đau khổ vốn gắn liền với kiếp người cũng như đối diện sự sợ hãi trước cái chết.
“Mỗi căn phòng đại diện cho vòng luân hồi đau khổ. Muốn giải thoát, con người phải đi theo con đường mà đức Phật đã dạy”, tiến sĩ Rojanaprapa nói.
Hành trình bắt đầu với giai đoạn đầu tiên của con người, “Sinh”. Căn phòng “Sinh” này tràn ngập ánh sáng nhấp nháy, sau đó, ánh sáng vụt tắt để tái hiện bóng tối trong bụng mẹ. Tyla được mời nằm vào lên chiếc ghế treo màu đỏ, tượng trưng cho bào thai nằm trong tử cung. Khi Keue kéo khóa lại, không gian chật chội bên trong chiếc ghế khiến Tyla lần đầu tiên suy ngẫm về nỗi khổ, vất vả khi con người được sinh ra. Anh cũng thấu hiểu được sự bất lực, không biết trước tương lai mà con người phải chịu đựng.
Trong văn hóa của người Thái, “sinh” không chỉ là khởi đầu mà còn là mắt xích quan trọng trong vòng luân hồi nhân quả. Theo triết lý Phật giáo, sinh là nỗi khổ đầu tiên trong chuỗi khổ đau tất yếu của đời người – điều mà quán cà phê muốn người tham gia cảm nhận rõ ràng.
Căn phòng thứ hai nói về “Lão” hay tuổi già. Nam du khách được buộc những túi cát nặng vào chân để mô phỏng sự suy yếu của cơ thể cũng như đeo kính làm mờ tầm nhìn để leo một cầu thang nhỏ. Mỗi bước đi đều chậm chạp, khó khăn. Đây cũng là lần đầu tiên anh cảm nhận rõ ràng cơ thể con người sẽ yếu dần ra sao khi già đi.
“Dù ta chăm sóc cơ thể cẩn thận đến đâu cũng không tránh khỏi sự suy tàn”, Rojanaprapa nói. Do đó, trải nghiệm tại phòng lão nhắc về sự vô thường, đời người không có gì là mãi mãi, nhấn mạnh sự tỉnh thức và khuyên con người không nên ỷ vào sức mạnh tuổi trẻ.
Quán cà phê tại Thái Lan trang trí với quan tài và vòng hoa, mang tới cho du khách cảm giác như đang ở trong một đám tang. Ảnh: Alamy
Trải nghiệm sâu sắc nhất về cuộc đời con người với Tyla là tại phòng thứ ba, phòng “Bệnh”. Anh được yêu cầu nằm lên giường bệnh giống y thật. Xung quanh là bình oxy, máy hỗ trợ thở, máy đo nhịp tim. Keue quay sang hỏi: “Nếu sắp chết, bạn muốn nói chuyện với ai nhất?”.
Không cần suy nghĩ, Tyla trả lời: “Mẹ tôi”. Khi được hỏi tiếp sẽ nói gì với mẹ, Tyla khựng lại. Câu hỏi như xuyên qua mọi lớp oán giận mà anh đã mang theo nhiều năm về mẹ. Nhìn quanh căn phòng với đầy máy móc, âm thanh giả lập và dây truyền nước, Tyla bất giác tưởng tượng mình đang trong những giây phút cuối cùng của cuộc đời. Viễn cảnh ra đi khi chưa kịp hòa giải với mẹ khiến anh sợ hãi. Anh biết mình cần sửa chữa khi còn có thể.
Tiến sĩ Rojanaprapa cho biết trải nghiệm nằm trên giường bệnh hay cận tử giúp con người mềm lòng hơn. “Nó khiến ta rũ bỏ lớp giáp bảo vệ, phá tan cái tôi và cho phép mình đối diện với sự mong manh vốn có của kiếp người”, ông nói.
Khi đến căn phòng cuối cùng, Tử (cái chết), Tyla phải đối diện với cái chết của chính mình. Trên bậc thang đen là một chiếc quan tài trắng tinh, phía sau là dòng chữ lớn: “Chết”. Anh được mời nằm trong quan tài.
Cảm giác chui vào quan tài không chỉ khó chịu về thể chất, nó còn vượt qua cả ranh giới tâm lý. Nhưng sự bất an đó lại là điều cần thiết vì né tránh cái chết khiến nhiều người quên mất cách sống đúng đắn. Tyla nằm xuống, nhắm mắt, tưởng tượng về cái chết của chính mình.
Khi đó, anh lại nghĩ về mẹ.
Ở Thái Lan, trước khi hỏa táng, người thân thường dùng nước ấm tắm cho người đã khuất – nghi lễ thanh lọc linh hồn. Đôi khi, người ta đặt đồng xu trong miệng người chết như lời nhắc “không ai mang theo được điều gì khi rời khỏi cõi đời này”.
Tyla lúc này chợt hiểu, nếu không tìm cách hàn gắn với mẹ, anh có thể mang nỗi ân hận đó đến tận cuối đời. Lúc này, cảm giác nhẹ nhõm ùa tới. Nhìn rõ điều mình cần làm và biết nó có thể tạo ra thay đổi tích cực đã khiến tâm trí anh như trút bỏ được gánh nặng lớn.
Sau chuyến đi Bangkok, anh chủ động nối lại liên lạc với mẹ. Hai mẹ con đã nói chuyện với nhau trong một buổi họp mặt gia đình, cũng là lần trò chuyện đầu tiên sau nhiều năm. Cuộc nói chuyện chưa thực sự hoàn hảo như mong muốn, nhưng với Tyla, nó là khởi đầu cho những tốt đẹp sau này.
Tyla hy vọng du khách sẽ không xem Death Awareness Café là nơi rùng rợn hay kỳ quặc. Với anh, đó là nơi có không gian tĩnh lặng, giúp con hiểu rõ hơn đáp án cho câu hỏi: “điều gì mới thực sự quan trọng khi chúng ta chết đi”.
Anh Minh (Theo CNN)
