Hà NộiHưng, 23 tuổi, nặng gần 100 kg, tập luyện 5 tiếng mỗi ngày trong hơn một tháng để ép cân dẫn đến tiêu cơ vân cấp, tái phát bệnh gout.
Ban đầu Hưng tập gym 2 tiếng mỗi ngày, không giảm cân nhiều nên tập thêm pickleball 3 tiếng một ngày. Anh giảm được 14 kg song sau khi tập bị kiệt sức, chán ăn. Gần đây, khớp ngón bàn chân sưng, nghi bệnh gout tái phát, anh tới Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội khám.
ThS.BS Đồng Thị Thủy Quỳnh, khoa Cơ xương khớp, chỉ định xét nghiệm máu, ghi nhận nồng độ axit uric của bệnh nhân cao, chỉ số men gan, men cơ creatine Kinase (CK) cao tới 13.319 U/L, gấp hơn 100 lần ngưỡng trung bình ở nam giới. Bác sĩ chẩn đoán Hưng mắc bệnh gout cấp kèm tiêu cơ vân cấp do luyện tập quá độ.
Cơ vân (cơ xương) là nhóm hơn 600 cơ bao phủ xương, gắn với gân, chiếm tới 40% trọng lượng cơ thể. Theo bác sĩ Quỳnh, đây là nhóm cơ duy nhất mà con người có thể điều khiển theo ý muốn, tạo ra mọi vận động trên cơ thể như đi đứng, lao động, tập thể dục, chơi thể thao… Tiêu cơ vân là tình trạng các tế bào cơ này bị phá hủy, giải phóng các thành phần nội bào như kali, phosphate, myoglobin, creatine kinase vào máu, có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như tăng kali máu, tăng phosphat máu, tắc nghẽn hoại tử ống thận. Không phát hiện và cấp cứu kịp thời, bệnh nhân có thể bị suy thận cấp, toan chuyển hóa thậm chí suy đa tạng và tử vong.
Bác sĩ Quỳnh giải thích tình trạng cho bệnh nhân. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Theo bác sĩ Quỳnh, vận động thể chất quá mức liên tục như Hưng làm các sợi cơ không có thời gian nghỉ, không kịp hồi phục dẫn đến chết tế bào, tiêu cơ vân. Bệnh thường xảy ra trên người mới tập luyện thể dục mà tăng cường độ quá nhanh, người chỉ hoạt động một nhóm cơ nhưng lặp đi lặp lại liên tục như chống đẩy, squat, cử tạ… người tham gia các môn thể thao sức bền trong thời gian quá dài như chạy marathon, đạp xe đường trường, chơi các môn thể thao đối kháng nhiều giờ liên tục…
Chơi thể thao quá dài còn gây mất nước và quá nhiệt, khiến cơ vân phân hủy nhanh hơn. Người bệnh thường có các triệu chứng như sưng đau cơ bắp, mệt mỏi, nước tiểu đậm màu nhưng nghĩ đó là tác dụng thường thấy, không đi khám. Chỉ đến khi tình trạng tiêu cơ vân xảy ra nghiêm trọng, dẫn đến biến chứng suy thận cấp, nồng độ myoglobin cao khiến nước tiểu chuyển sang màu đỏ thì bệnh nhân mới tới bệnh viện và được phát hiện chẩn đoán. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh từng ghi nhận trường hợp tiêu cơ vân cấp từ lúc có triệu chứng đến suy đa tạng chỉ trong hai ngày.
Nếu phát hiện sớm tiêu cơ vân do tập luyện quá sức, người bệnh chỉ cần nghỉ ngơi, điều trị bằng truyền dịch và điện giải qua đường tĩnh mạch để hỗ trợ cơ thể đào thải độc tố. Trường hợp phát hiện muộn, bệnh nhân có thể cần dùng thuốc lợi tiểu, phải lọc máu, chạy thận nhân tạo.
Bác sĩ chỉ định cho Hưng điều trị kháng viêm kết hợp truyền dịch tĩnh mạch để thải trừ độc tố, theo dõi lượng dịch vào – ra và phòng ngừa các rối loạn điện giải, thăng bằng kiềm toan đi kèm. Sau hai ngày, xét nghiệm lại máu cho thấy nồng độ axit uric giảm ổn định, chỉ số CK giảm mạnh về 5.130 U/L, nước tiểu bớt đậm màu, khớp bàn chân bớt sưng đau. Hưng được tiếp tục truyền dịch và theo dõi thêm.
Chuyên viên y học vận động hướng dẫn người thừa cân tập luyện theo liệu trình. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Bác sĩ Quỳnh khuyến cáo người tập luyện hoặc chơi thể thao nên có kế hoạch khoa học và nghỉ ngơi phù hợp. Với người mới tập hoặc chuyển sang chơi một môn thể thao mới, cần giữ cường độ nhẹ nhàng, tăng dần, lắng nghe cơ thể. Cần bù đủ nước, tránh tập luyện trong môi trường quá nóng, xen kẽ nghỉ ngơi và chế độ dinh dưỡng đầy đủ, không nên cố ép bản thân tập nặng, quá sức, siết chặt chế độ ăn chỉ để đạt hiệu quả giảm cân nhanh.
Người có dấu hiệu mệt mỏi đau cơ kéo dài trên 3 ngày, nước tiểu sẫm màu, màu nâu hoặc màu trà cần giảm cường độ tập luyện và tới bệnh viện kiểm tra ngay. Người thừa cân, béo phì nên đến bác sĩ khám để kiểm soát cân nặng hiệu quả, an toàn.
Thanh Long
*Tên bệnh nhân đã được thay đổi
