Người Việt kiều đặt nền móng cho nhà hàng 5 sao ở TP HCM

Cuối tháng 8 giữa không khí náo nức kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, ông Alain Tấn Huỳnh về Việt Nam thăm con trai và ghé qua nhà hàng Phở 2000 cùng hai khách sạn trên đường Lê Thánh Tôn (quận 1 cũ). Ngồi ở sảnh khách sạn Avanti, nhìn khách quốc tế ra vào tấp nập, ông Alain Tấn Huỳnh như sống lại một phần ký ức 36 năm về trước, thời du lịch Việt Nam còn non trẻ và thiếu thốn.

Tháng 4/1989, Việt Nam vừa bước sang năm thứ ba của công cuộc Đổi mới, Việt kiều Mỹ Alain Tấn Huynh (Huỳnh Trung Tấn), trở về quê hương lần đầu tiên sau gần hai thập kỷ xa cách. Chuyến đi ấy, ban đầu chỉ là hành trình “được ra Hà Nội một lần”, nhưng lại trở thành bước ngoặt trong cuộc đời ông Tấn.

Năm 1989, đất nước vẫn đang trong cảnh khó khăn, Mỹ duy trì lệnh cấm vận, các thủ tục đi lại khắt khe, kinh tế thiếu thốn, luật đầu tư nước ngoài vẫn chưa hoàn thiện. Người có hộ chiếu Mỹ như ông Tấn không được đóng dấu trực tiếp, mà phải xin visa rời ở Thái Lan rồi kẹp trong hộ chiếu.

“Thái Lan hưởng lợi nhiều từ nguồn khách Việt kiều về Việt Nam thời điểm ấy”, ông nhớ lại. Hầu hết đoàn đều quá cảnh Bangkok hai đêm, phải ăn uống, lưu trú, tiêu tiền ở đó, trong khi Việt Nam còn loay hoay những bước đi đầu tiên trong du lịch, dịch vụ.

Kiều bào khi đó muốn về nước buộc phải tham gia các đoàn du lịch có kiểm soát, đi đến đâu đều phải xin phép. Từ tỉnh này sang tỉnh khác, đoàn đều phải mang giấy giới thiệu, nếu không sẽ không thể đặt khách sạn hay di chuyển.

Đến Hà Nội cùng đoàn khách Việt kiều, điều đầu tiên ông Tấn làm là tìm một tô phở, nhưng thành phố khi ấy chỉ phổ biến phở gà. Ít quán bán phở bò vì trâu bò vẫn được coi là sức kéo nông nghiệp, hiếm khi bị giết thịt. Cà phê càng khó kiếm, chỉ có thể tìm thấy trong khách sạn, còn ngoài phố thường chỉ bán trà đá và kẹo lạc.

Dấu ấn đậm nét với ông Tấn không chỉ đến từ ẩm thực mà từ chính con người. Tại khách sạn Hòa Bình, khi ông gọi nhiều món, nhân viên khuyên “nên gọi ít một, ăn hết rồi gọi thêm, kẻo phí”. Khi ông để tiền tip, nhân viên trả lại, nói ông bỏ quên.

“Lúc ấy tôi ngạc nhiên lắm, nhưng nhận ra đó là cái tâm sáng của người làm dịch vụ, không đặt doanh thu lên trên hết, một vẻ đẹp rất Việt Nam”, ông kể.

Bước ngoặt sự nghiệp xảy ra vào ngày thứ hai tại Hà Nội. Ông được hướng dẫn viên đoàn dẫn vào Bộ Ngoại giao gặp Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch và Thứ trưởng Vũ Khoan. Các lãnh đạo trò chuyện chân tình, mời chén trà Thái Nguyên, bánh kẹo quê nhà và đặt vấn đề thẳng thắn.

“Các anh thành đạt ở Mỹ, nhưng Việt Nam vẫn là quê hương, đất nước còn nghèo, cần các anh góp sức”, lời của Bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch đến nay ông Tấn vẫn nhớ.

Bộ trưởng chỉ thẳng vào ông Tấn và nói ông có chuyên môn ngành dịch vụ nhà hàng, từng mở trường đào tạo nhân sự và chuỗi nhà hàng ở Mỹ, có thể phối hợp đào tạo nhân lực, chuẩn bị đón khách nước ngoài khi Việt Nam mở cửa.

Thời điểm ấy, ngành du lịch nội địa chỉ quen đón khách khối xã hội chủ nghĩa theo nghị định thư, chưa từng tiếp xúc với dòng khách tạo ngoại tệ. Năm Du lịch quốc gia 1991 đã được chuẩn bị và Việt Nam cần sẵn sàng.

Từ Hà Nội vào Đà Nẵng rồi trở lại TP HCM, ông Tấn tiếp tục được Tổng cục Du lịch khu vực phía nam mời làm cố vấn và tham gia triển khai dự án nhà hàng liên doanh đầu tiên ở TP HCM. Dịch vụ ẩm thực quốc tế ở TP HCM khi đó gần như chưa phát triển, chỉ có duy nhất nhà hàng Âu trên đường Trần Hưng Đạo, gần khu vực Bùi Viện ngày nay, nơi hầu hết đoàn khách nước ngoài đều lui tới.

Dù ban đầu không có ý định đầu tư, lời mời cùng tình cảm quê hương khiến ông Tấn trăn trở. Theo đề nghị của Tổng cục Du lịch, ông Tấn nhận lại một căn nhà cũ trên đường Ký Con, quận 1, để cải tạo, mở nhà hàng. Cơ sở hạ tầng khi đó còn nhiều thiếu thốn. Nhà phố ở đường Ký Con xuống cấp, cắt điện 4-5 ngày mỗi tuần.

“Nghe Tổng cục Du lịch cam kết khách sẽ có, ưu tiên dẫn đoàn đến nhà hàng, tôi thấy cơ hội như mở ra trước mắt”, ông Tấn nói và cho hay thế khó nhất khi đó là tình hình cấm vận căng thẳng khiến việc đầu tư chính thức gần như bất khả thi.

Sau ba tháng ở Mỹ, nỗi nhớ quê hương cùng mong muốn đóng góp cho đất nước đã thôi thúc ông trở lại Việt Nam. Nhiều lần bàn bạc cùng vợ, tháng 12/1989, vợ chồng ông quyết định quay trở lại, mang theo kinh nghiệm và quy trình đào tạo dịch vụ nhà hàng, khách sạn từ Mỹ để áp dụng tại quê nhà.

Thu xếp chuyện gia đình, ông Tấn lại cùng với đối tác đại diện Tổng cục Du lịch Việt Nam khi đó, ký liên doanh dưới tên người anh họ đại diện, ông Tấn là người làm chứng. Một bên có nhà, có cơ chế kinh doanh, đón khách nước ngoài, một bên đầu tư, đào tạo để có một nhà hàng Pháp đúng chuẩn. Cùng tháng đó, nhà hàng Le Mekong chính thức khai trương, mở ra chặng đường tiên phong cho ẩm thực cao cấp tại TP HCM.

Ngôi nhà phố được cải tạo với tầng trệt là quán bar, lầu một dành cho phòng ăn, phía sau bố trí gian bếp, còn trên cùng là phòng tiệc. Ngay trên sân thượng, trong căn phòng chỉ vỏn vẹn 13 m2, vợ chồng ông chọn làm chỗ ở.

Khởi đầu với vô vàn thiếu thốn. Chén đĩa, muỗng nĩa phải lặn lội sang Thái mua. Rượu ngoại và nguyên liệu Âu phải săn lùng khắp nơi. Thiết bị bếp hiện đại không có, hai vợ chồng phải tự mày mò chế tạo lò nướng than, vừa quạt vừa khè lửa.

Sau khi ổn định nhà hàng, vợ chồng ông Tấn sang Thái Lan để kinh doanh xoay vòng vốn vì “nhà hàng làm 1-2 năm mới sinh lời”. Khó khăn chưa dừng lại. Vài tháng sau khai trương, Le Mekong lỗ liên tiếp, thất thoát hàng chục nghìn USD do khách chủ yếu là đoàn Đông Âu theo nghị định thư, không đủ khả năng chi trả.

Tháng 3/1990, vợ chồng ông Tấn quay lại TP HCM trực tiếp quản lý, thống nhất nếu sau sáu tháng vẫn lỗ sẽ đóng cửa. Chỉ hai tháng sau, nhà hàng bắt đầu có lãi, đúng lúc TP HCM đón làn sóng khách quốc tế, giới ngoại giao và nhà đầu tư, biến Le Mekong thành điểm hẹn ẩm thực Pháp cao cấp của thành phố.

Một trong những vị khách đặc biệt ghé Le Mekong là Đại tướng Võ Nguyên Giáp, sau chuyến công du Ấn Độ tháng 12/1989. Sự kiện ấy càng củng cố uy tín của Le Mekong như một địa chỉ ẩm thực cao cấp hàng đầu tại TP HCM thời điểm Việt Nam bắt đầu mở cửa hội nhập.

Thành công từ Le Mekong, Saigontourist ngỏ lời cùng ông Tấn mở nhà hàng Vietnam House trên đường Đồng Khởi – Mạc Thị Bưởi, phục vụ ẩm thực thuần Việt trong không gian sang trọng. Đây là dự án được Tổng cục Du lịch “đặt hàng” để chào đón Năm Du lịch quốc gia 1991.

Vietnam House là nhà hàng Việt cao cấp đầu tiên ở TP HCM, nhân viên mặc đồng phục áo dài, cuối tuần có biểu diễn nhạc sống. Tại đây, khái niệm “buffet gánh” ra đời: nhân viên ngồi trong nhà hàng cuốn chả giò, tráng bánh, bày món ăn trong đôi quang gánh để khách vừa xem vừa thưởng thức.

“Hình thức buffet gánh sau này được áp dụng phổ biến trong nhiều nhà hàng, khách sạn ở TP HCM”, ông Tấn nói.

Năm 1995, khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Mỹ, cựu Tổng thống Mỹ George Bush đã đến TP HCM, ghé nhà hàng Vietnam House thưởng thức ẩm thực và tiếp khách.

Thành công liên tiếp với những nhà hàng cao cấp, ông Tấn tiếp tục rẽ lối khi mở một nhà hàng chỉ phục vụ phở – món ăn vốn được gán mác bình dân. Năm 2000, nhà hàng Phở 2000 ra mắt ở trung tâm quận 1. Tên tuổi Phở 2000 vang xa khi Tổng thống Mỹ Bill Clinton tháng 11/2000 ghé dùng bữa trong chuyến thăm Việt Nam đầu tiên. Sau 25 năm, nhà hàng phở vẫn duy trì lượng khách ổn định, luôn kín khách nước ngoài ghé thăm.

Hơn ba thập kỷ qua đi, ngành du lịch – ẩm thực Việt Nam đã thay đổi nhanh chóng. Ở tuổi 72, ông Alain Tấn Huynh nghỉ hưu tại Mỹ, giao lại cơ nghiệp cho con trai và con dâu điều hành hệ thống nhà hàng, khách sạn ngay trung tâm TP HCM.

36 năm sau chuyến hồi hương đầu tiên, những dấu ấn tiên phong của Alain Tấn Huynh vẫn hiện hữu. Từ Le Mekong đến Phở 2000, ông đã góp phần đưa TP HCM lên bản đồ ẩm thực quốc tế, mở ra cánh cửa hội nhập cho ngành dịch vụ nhà hàng Việt Nam thời kỳ mở cửa du lịch.

Nhìn lại hành trình, ông cho rằng bài học lớn nhất là giữ triết lý “khách hàng làm trung tâm”.

“Từ những ngày đầu gian khó, không điện, không gas, không thiết bị, cho tới hôm nay, điều duy nhất không thay đổi là sự chân thành trong dịch vụ”, ông bộc bạch.

Bích Phương