MỹKhi Larry Black Jr. đang nằm trên bàn mổ chuẩn bị cho ca lấy tạng, bác sĩ phẫu thuật thần kinh Zohny Zohny, người điều trị trực tiếp cho anh, lao vào phòng.
“Đưa cậu ấy ra khỏi bàn mổ”, vị bác sĩ nhớ lại khoảnh khắc vào cuối tháng 3/2019, khi ông hét lên với êkíp phẫu thuật tại Bệnh viện Đại học Saint Louis thuộc hệ thống y tế SSM Health. Lúc này, họ đang vệ sinh vùng ngực và bụng của Black. “Đây là bệnh nhân của tôi”, ông nói.
Không ai trong êkíp nhận ra Zohny sau lớp khẩu trang phẫu thuật. Sau đó, ông tự giới thiệu là bác sĩ phẫu thuật thần kinh phụ trách ca bệnh của Black. Sững sờ trước mệnh lệnh của Zohny, các thành viên trong nhóm phản đối, giải thích đã có sự đồng ý của gia đình để lấy nội tạng của Black.
“Tôi không quan tâm chúng ta có giấy đồng ý hay không”, ông Zohny nhớ lại. “Tôi chưa nói chuyện với gia đình và không đồng ý với việc này”.
Black, 22 tuổi, nhập viện với một vết thương do đạn bắn vào phía sau đầu. Dù tim vẫn đập và chưa bị tuyên bố chết não, một tuần sau anh được đưa đến phòng mổ lấy tạng. Trước đó, gia đình Black đã trải qua những ngày tuyệt vọng. Một nhân viên từ Mid-America Transplant, tổ chức điều phối tạng trong khu vực, đã tiếp cận họ. Dù ban đầu từ chối vì “còn quá sớm”, chị gái Black cho biết họ cảm thấy “bị thúc ép” khi người này kiên trì đề nghị. Cuối cùng, khi được đội ngũ y tế thông báo rằng Black đang ở “cuối con đường”, họ đã chấp thuận trong đau đớn.
Trên giường bệnh, Black vẫn đang chiến đấu. Anh cố chớp mắt, gõ tay vào thành giường, nhưng các nhân viên y tế cho rằng đó chỉ là phản xạ vô thức của thuốc. Giữa lúc đó, tin đồn anh qua đời lan nhanh, bạn bè đăng bài chia buồn, cha anh hoảng hốt lao đến bệnh viện khi nghe tin con trai đang được đưa đến nhà xác. Gia đình sau đó đã tham gia “lối đi danh dự”, nghi thức tôn vinh sự sống của người hiến tạng trước khi quá trình lấy tạng bắt đầu, tin rằng đó là lần cuối cùng họ được ở bên anh.
Larry Black Jr. Ảnh: KFF Health News
Đúng lúc đó, bác sĩ Zohny nghe thấy thông báo về một “lối đi của người hùng” qua loa trong bệnh viện. Ông không quen thuộc với thuật ngữ này và được các bác sĩ nội trú trong bệnh viện cho biết lối đi đó có thể là dành cho bệnh nhân của ông, Larry Black. Zohny gọi đến ICU để kiểm tra tình trạng của Black và hay tin bệnh nhân đang được đẩy đến phòng mổ.
“Chân tôi như nhũn ra và vô cùng căng thẳng”, ông nói, cho biết đó là năm đầu tiên hành nghề, cũng là giai đoạn rủi ro nhất đối với một bác sĩ phẫu thuật thần kinh. Bất kỳ sai sót nào, dù nhỏ nhất, cũng có thể hủy hoại toàn bộ sự nghiệp. Sau khi ngăn chặn ca phẫu thuật, ông gặp gia đình Black, chiếu hình ảnh quét não của anh và giải thích vết thương có khả năng hồi phục. Hai ngày sau khi ngưng thuốc an thần, Black tỉnh lại và dần hồi phục.
Câu chuyện của Black không phải là một sự cố hy hữu. Nó phơi bày những lỗ hổng đáng lo ngại trong hệ thống hiến tạng Mỹ. Theo Mạng lưới Thu mua và Cấy ghép Tạng, các ca cấy ghép tạng cứu sống ngày càng nhiều người ở Mỹ mỗi năm, với hơn 48.000 ca được thực hiện vào năm 2024. Tuy nhiên, ngành hiến tạng cũng đối mặt với những chỉ trích. Một cuộc điều tra liên bang về một tổ chức hiến tạng phi lợi nhuận ở Kentucky cho thấy trong 4 năm, các nhà cung cấp y tế đã lên kế hoạch lấy tạng của 73 bệnh nhân dù họ vẫn có dấu hiệu hoạt động thần kinh.
“Các phát hiện của chúng tôi cho thấy bệnh viện đã cho phép quy trình thu hoạch tạng bắt đầu khi bệnh nhân còn dấu hiệu sự sống. Điều này thật kinh hoàng”, Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Robert F. Kennedy Jr. nói.
Theo bác sĩ Zohny, ngay cả trước cuộc điều tra này, trường hợp của Black đã cho thấy hệ thống hiến tạng cần phải được cải thiện. LJ Punch, cựu bác sĩ phẫu thuật chấn thương đã xem xét hồ sơ bệnh án của Black, đặt câu hỏi liệu chấn thương của Black do đạn bắn có thể đã góp phần vào cách anh bị đối xử hay không. Ông cho rằng trải nghiệm của Black là một ví dụ cho “sự thờ ơ chung” đối với cơ thể của đàn ông da màu trong một hệ thống.
Zohny và Punch đều đã xem xét các hồ sơ y tế được cấp cho Black từ thời gian anh nhập viện nhưng không rõ điều gì đã dẫn đến khoảnh khắc đó. Bệnh viện từ chối bình luận chi tiết về trường hợp của Black.
Trong khi đó, Mid-America Transplant, tổ chức thu mua tạng phục vụ khu vực St. Louis, không bình luận về các trường hợp cá nhân, theo bà Lindsey Speir, Phó Chủ tịch điều hành tổ chức này. Bà cho biết họ đã hủy bỏ việc lấy tạng khi tình trạng bệnh nhân thay đổi, thường là trước khi vào phòng mổ, song thừa nhận những câu chuyện truyền thông gần đây đang làm “mất lòng tin của công chúng” vào ngành công nghiệp hiến tạng.
Bên cạnh đó, trong một bài viết hôm 21/8, Kevin Lee, Giám đốc điều hành và chủ tịch của Mid-America Transplant, cho hay trong mọi trường hợp, bệnh nhân phải được đội ngũ y tế của bệnh viện tuyên bố tử vong trước khi việc thu nhận tạng bắt đầu. Ông cho biết một người có thể được tuyên bố đã chết theo hai cách: do tim ngừng đập hoặc chết não.
“Mỗi bệnh viện có quy trình riêng trong việc tuyên bố cả hai loại tử vong”, bà Speir nói trong một tuyên bố. “Mid-America Transplant đảm bảo các bệnh viện tuân theo chính sách của họ”.
Tuy nhiên, Zohny khẳng định Black không rơi vào bất kỳ trường hợp tử vong nào và chưa được khám nghiệm chết não. Chính trải nghiệm này đã thôi thúc ông theo đuổi một phương pháp mới nhằm giúp đo lường ý thức từ các tín hiệu não, chẳng hạn như điện não đồ (EEG).
Ở tuổi 28, hiện Larry Black là một nhạc sĩ. Đầu năm nay, anh chào đón thêm một cậu con trai chào đời. Anh vẫn khó ngủ vào ban đêm, với những cơn ác mộng về điều xảy ra. Black nói không còn muốn có tên trong danh sách đăng ký hiến tạng nữa.
Bình Minh (Theo CNN)
