Bác sĩ Hà Ngọc Mạnh, Giám đốc Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Việt – Bỉ, chứng kiến không ít những trăn trở thầm kín của nam giới khi họ bước vào phòng khám với quyết định triệt sản.
Một trong những trường hợp khiến bác sĩ Mạnh nhớ là anh Kiên, 42 tuổi, một kỹ sư xây dựng ở Hà Nội. “Anh ấy đến khám với khuôn mặt lo âu tột độ, không phải vì sợ dao kéo, mà vì nỗi sợ mất đi ‘cảm xúc’ của người đàn ông”, bác sĩ Mạnh kể lại. Anh Kiên và vợ đã có ba người con, người vợ buộc phải dùng thuốc tránh thai khẩn cấp nhiều lần vì lo vỡ kế hoạch, dẫn đến suy nhược, tâm lý bất ổn.
“Tôi thấy vợ ngày càng gầy gò, cứ lủi thủi trong nhà”, anh Kiên nghẹn lại khi chia sẻ với bác sĩ. “Tình cảm vợ chồng vẫn mặn nồng, nhưng mỗi lần gần gũi, tôi lại thấy vợ thở dài vì ám ảnh thuốc thang. Tôi quyết định đi triệt sản để vợ được giải thoát”.
Tuy nhiên, quyết định đó lại mở ra một rào cản tâm lý khác. Anh Kiên tâm sự, sau khi đọc các thông tin trên mạng, anh luôn ám ảnh rằng thắt ống dẫn tinh sẽ khiến mình “yếu đi” và mất hết ham muốn. “Tôi sợ mất ‘phong độ’ hơn là mất khả năng sinh sản, vì chúng tôi đã đủ con”, anh nói. “Cảm giác mình không còn là người đàn ông trọn vẹn rất khó tả”.
Bác sĩ Mạnh giải thích rằng việc thắt ống dẫn tinh chỉ chặn đường đi của tinh trùng, hoàn toàn không ảnh hưởng đến tuyến yên và quá trình sản xuất testosterone – hormone quyết định ham muốn và khả năng cương cứng. “Tôi phải nhấn mạnh rằng anh vẫn sẽ đạt cực khoái và xuất tinh bình thường, chỉ là tinh dịch không còn tinh trùng mà thôi”, bác sĩ Mạnh nói. Sau cùng, sự dằn vặt của anh Kiên đã nhường chỗ cho niềm hy vọng, động lực lớn nhất của anh vẫn là nhìn thấy người vợ được khỏe mạnh và hạnh phúc trở lại.
Tuy nhiên, không phải câu chuyện nào cũng kết thúc bằng sự an lòng. Một bác sĩ nam khoa khác kể về những trường hợp hối hận đầy day dứt. “Khoảng một năm trước, tôi tiếp nhận một bệnh nhân tên Hùng, 45 tuổi, đã triệt sản mười năm trước trong cuộc hôn nhân đầu tiên”, vị bác sĩ chia sẻ. “Anh ấy tái hôn với một người vợ trẻ hơn, khao khát có thêm đứa con để ‘gắn kết’ gia đình mới là vô cùng mãnh liệt”.
Khi đến gặp bác sĩ, anh Hùng đã sẵn sàng chi một khoản tiền lớn để thực hiện phẫu thuật nối lại ống dẫn tinh (vasovasostomy), bất chấp những cảnh báo về tỷ lệ thành công. Đối với những trường hợp này, áp lực tâm lý không chỉ đến từ sự kỳ vọng của người vợ, mà còn là nỗi ám ảnh về việc đã tự tay tước đi cơ hội làm cha của chính mình. Dù đã được tư vấn kỹ lưỡng rằng thời gian thắt ống dẫn tinh càng lâu thì khả năng nối lại thành công càng giảm – tỷ lệ có thai tự nhiên chỉ đạt khoảng 50-70% ngay cả khi tìm thấy tinh trùng – anh Hùng vẫn quyết tâm theo đuổi.
“Cái khó của người bác sĩ là vừa phải thực hiện chuyên môn vi phẫu đòi hỏi độ chính xác cao, vừa phải giải tỏa gánh nặng tâm lý cho bệnh nhân”, bác sĩ nói. “Họ không chỉ chiến đấu với mô xơ sẹo bám quanh ống dẫn tinh, mà còn chiến đấu với sự hối tiếc của chính mình”.
Triệt sản mang lại cho nam giới nhiều nỗi sợ như sợ đau, sợ mất “phong độ” hay sợ lỡ cơ hội làm cha. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
Thực tế, triệt sản nam, hay thắt ống dẫn tinh (vasectomy), là một thủ thuật đơn giản, an toàn và hiệu quả tránh thai lên đến trên 99,5%. Bác sĩ Mạnh giải thích bản chất của thủ thuật này là chặn hai ống dẫn tinh, khiến tinh trùng không thể hòa vào tinh dịch khi xuất tinh.
Điều quan trọng là thủ thuật này không tác động đến tinh hoàn, cơ quan vẫn tiếp tục sản xuất testosteron- hormone quyết định ham muốn và các đặc tính nam giới. Do đó, phong độ và khả năng tình dục của đàn ông hoàn toàn không thay đổi. Nam giới vẫn quan hệ tình dục, đạt cực khoái và xuất tinh bình thường, nhưng tinh dịch lúc này không chứa tinh trùng. Thậm chí, một số nghiên cứu cho thấy nam giới sau triệt sản có thể có tần suất quan hệ cao hơn nhờ tâm lý thoải mái, không còn lo lắng mang thai ngoài ý muốn, từ đó gia tăng hạnh phúc gia đình.
Tuy nhiên, dù là một giải pháp ngừa thai tối ưu, thắt ống dẫn tinh không phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Về mặt thể chất, một số rủi ro nhỏ sau phẫu thuật có thể bao gồm viêm tại chỗ, chảy máu hoặc đau âm ỉ, nhưng thường chỉ xảy ra trong thời gian đầu.
Vấn đề chính nằm ở rào cản tâm lý là nỗi sợ hối hận. Nhiều bệnh nhân của bác sĩ Mạnh từng triệt sản, nhưng sau đó phải cầu cứu bác sĩ vì muốn có thêm con trong cuộc hôn nhân mới. Bác sĩ Phạm Quang Khải, Bệnh viện E, cũng từng tiếp nhận những bệnh nhân thắt ống dẫn tinh đến 6 năm, sau đó hối hận. Nỗi lo lắng càng nhân lên khi họ tìm hiểu trên mạng và thấy tỷ lệ nối thành công không như kỳ vọng.
Khi một người đàn ông triệt sản, họ thường nghĩ việc thắt dễ thì “tháo” cũng dễ. Tuy nhiên, TS.BS Trà Anh Duy, Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, cho biết điều này là không chính xác. Ống dẫn tinh sau khi bị thắt sẽ kích hoạt quá trình hình thành mô xơ sẹo. Phẫu thuật nối lại ống dẫn tinh (vasovasostomy) là một quy trình vi phẫu tương đối phức tạp, đòi hỏi bác sĩ chuyên nam khoa giàu kinh nghiệm vì lòng ống dẫn tinh chỉ rộng khoảng 0,3-0,4 mm.
Tỷ lệ nối thông lại sau phẫu thuật không hề cao và là một cuộc vật lộn tâm lý đầy căng thẳng. Theo một nghiên cứu trên tạp chí Journal of Urology, tỷ lệ tìm thấy tinh trùng trong tinh dịch sau phẫu thuật nối là khoảng 80-90%, nhưng tỷ lệ có thai tự nhiên chỉ dừng ở mức 50-70%. Thời gian từ khi triệt sản càng lâu thì khả năng nối thành công càng giảm, với tỷ lệ tái tắc sau nối lên đến 50% trong một số trường hợp, đồng thời chất lượng tinh trùng cũng có nguy cơ suy giảm.
Đối với những trường hợp nối ống dẫn tinh thất bại, giải pháp cuối cùng là thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), với tinh trùng được trích trực tiếp từ mào tinh (PESA) hoặc từ tinh hoàn (TESE).
Các chuyên gia nhìn nhận triệt sản gây ra nhiều rào cản tâm lý, vì vậy nam giới cần suy nghĩ thật kỹ, trao đổi cởi mở với bạn đời và tìm hiểu tất cả phương pháp tránh thai hiện có là bước đi cần thiết để lựa chọn giải pháp phù hợp nhất, tránh những gánh nặng tâm lý không đáng có trong tương lai.
*Tên nhân vật được thay đổi
Thúy Quỳnh
