Công nghiệp ô tô Trung Quốc bước vào vòng xoáy suy thoái?

Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đang đứng trước nguy cơ khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng sẽ có tác động lớn đến nền kinh tế Trung Quốc và nhiều quốc gia trên thế giới.

Sụp đổ nhanh chóng

Nezha Auto (Neta Automobile), từng được xem là hiện tượng của ngành xe điện Trung Quốc, đang đối mặt với nguy cơ phá sản, hiện nợ xấu đã lên đến 1,4 tỷ USD, doanh thu “bốc hơi” 98%, nhân viên bị nợ lương đồng loạt biểu tình. Từ một startup đầy triển vọng với chiến lược xe giá rẻ hướng tới thị trường phổ thông, Nezha nhanh chóng vươn lên và cũng nhanh chóng sụp đổ.

Khởi đầu vào năm 2014 với tham vọng đưa xe điện đến tay tầng lớp thu nhập trung bình ở các đô thị nhỏ, Nezha chọn lối đi riêng, bán xe giá thấp, sẵn sàng chấp nhận biên lợi nhuận mỏng để giành thị phần. Một số mẫu xe thương hiệu Neta đã nhanh chóng được thị trường chấp nhận, biến công ty trở thành hiện tượng. Đến năm 2022, Nezha bán được hơn 150.000 xe, được coi là hiện tượng trong làng xe điện Trung Quốc.

Tuy nhiên, mô hình bán xe lỗ, để giành thị phần khiến Nezha luôn sống nhờ vào nguồn vốn mới. Khi dòng tiền có vấn đề vào đầu năm 2025, toàn bộ cấu trúc tài chính của công ty lung lay. Nhà cung cấp liên tục lên tiếng vì công ty chậm thanh toán, với tổng nợ ước tính gần 1,4 tỷ USD. Các nhà máy nhiều lần buộc phải tạm dừng sản xuất vì thiếu linh kiện. Trong khi đó, doanh số sụt giảm thảm hại, tháng 1/2025 giảm tới 98% so với cùng kỳ.

Các nhà cung cấp đã tập trung tại trụ sở chính của Nezha Auto ở Thượng Hải để đòi thanh toán, nhân viên tập trung trước trụ sở của công ty đòi quyền lợi, vì bị chậm lương nhiều tháng. Bộ phận nghiên cứu và phát triển bị tháo dỡ, nhân sự bị sa thải hàng; tình hình tài chính của công ty ngày càng kiệt quệ.

Sự suy sụp của Nezha phản ánh bức tranh ngành xe điện Trung Quốc đang bước vào vòng xoáy của sự suy thoái.

Trung Quốc đã có nhiều năm trợ cấp, để đạt mục tiêu trở thành cường quốc dẫn đầu thế giới về xe điện. Các nhà sản xuất ô tô trong nước đạt được mục tiêu này, nhưng đó cũng chính là vấn đề. Các hãng xe Trung Quốc đã sản xuất nhiều xe hơn mức thị trường có thể hấp thụ, để đạt được mục tiêu từ Chính phủ, thay vì nhu cầu của người tiêu dùng. Điều này khiến việc tạo ra lợi nhuận gần như bất khả thi.

Khi không thể bán hết hàng, các hãng xe điện Trung Quốc đốt tiền trong các “cuộc chiến giá”, sau đó tiếp tục sản xuất để giữ quy mô hiện tại, nhưng dẫn đến dư thừa và lại tiếp tục giảm giá. Vòng xoáy cứ thế diễn ra và gần như không có hồi kết.

Nguy cơ khủng hoảng

Liang Linhe, Chủ tịch của Sany Heavy Truck, một trong những nhà sản xuất xe tải lớn nhất nhận xét, các nhà sản xuất xe hơi ở Trung Quốc cứ thúc đẩy để tiếp tục bán hàng và sản xuất, ngay cả khi thua lỗ nặng. Vì điều này đảm bảo dòng tiền, yếu tố then chốt để tồn tại. Nó giống như việc đi xe đạp, chỉ cần bạn tiếp tục đạp, dù có thể kiệt sức, nhưng chiếc xe vẫn đứng vững.

Một cuộc khảo sát hồi tháng 8/2025 của Hiệp hội Đại lý Ôtô Trung Quốc (CADA) cho thấy chỉ có 30% đại lý có lãi. Lang Xuehong, Phó Tổng thư ký CADA, thừa nhận các đại lý đang bán với giá thấp hơn giá thành tới 20%. Đây là điều chưa từng có tiền lệ.

Dù đã giảm giá nhưng xe vẫn chất đầy các đại lý. Nhiều chiếc xe được bán cho các nhà đầu tư trên chợ đen; bán tháo trên các trang mạng xã hội; được đổi thành “xe đã qua sử dụng” dù công-tơ-mét không hiển thị số km và vận chuyển ra nước ngoài; những xe mới không thể bán được sẽ bị đưa vào các “nghĩa địa” ô tô đầy cỏ dại.

Những hành vi bất thường này là biểu hiện của một thị trường dư cung nghiêm trọng và cho thấy nguy cơ khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng sẽ có tác động lớn đến nền kinh tế Trung Quốc, nơi ngành công nghiệp ô tô và các dịch vụ liên quan chiếm khoảng 10% tổng sản phẩm quốc nội. Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trước đây bác bỏ cáo buộc dư thừa công suất nhưng những tháng gần đây đã nhận ra quy mô của vấn đề và kêu gọi các hãng xe không sản xuất quá mức, cũng như chấm dứt “cuộc chiến giá” ô tô điện.

Tuy nhiên, lời kêu gọi này chỉ mang tính hình thức. Một số nhà phân tích cho rằng, lối thoát duy nhất là để các nhà sản xuất ô tô phá sản. Nhưng các quan chức Trung Quốc lại phản đối con đường cứng rắn này, bởi sẽ dẫn đến nguy cơ sa thải hàng loạt và làm giảm chi tiêu của người tiêu dùng.

Chính phủ nhiều nước, đặc biệt là ở châu Âu, đang lo ngại rằng “làn sóng” ô tô giá rẻ do Trung Quốc sản xuất có thể phá hủy ngành công nghiệp trong nước của họ. Tại Đông Nam Á, ô tô Trung Quốc cũng đang tràn vào, sản lượng ngày càng tăng và “cuộc chiến giá” cũng được “xuất khẩu” từ thị trường nội địa sang. Theo hãng tin Nikkei Asia, các hãng xe Trung Quốc như BYD, GAC, Chery, SAIC, Wuling và Great Wall Motor hiện chiếm hơn 57% thị phần xe điện tại Đông Nam Á. Xe điện giá rẻ của Trung Quốc thực sự đang gây ra sự lo lắng ở nhiều quốc gia.

Theo Diễn đàn doanh nghiệp